هنر معماری در ایران از سابقه ای کهن برخوردار است و در هر زمان دستهای توانا، ذهن خلاق و ذوق و سلیقه مردم هنردوست این سرزمین، پدیده های شگرفی بوجود آورده که در بسیاری از موارد، اصول آن ریشه هنر معماری جهان شده است.پاره ای از این آثار در گوشه و کنار کشور پهناور ایران حکایت معماری باشکوه ادوار هزارساله را در قامت های استوار بناها نگهداری می کننداین مقاله به نقش آب در معماری و شهرسازی سنتی ایران و توسعه پایدار میپردازد و نقش آن در شکل گیری زیستگاه انسانی که پاسخی به یک نیاز زیستی است را بررسی مینماید. انسان با شروع عصر کشاورزی پس از عبور از طول ادوارسنگ ،برنز ،آهن در آستانه قدم گذاشتن به عرصه تاریخ استقراردرمجتمع های زیستی شهری،بهترین مکان را برای ساخت شهرهای خود کنار رودخانه ها یافت و تمدن های نخستین در کنار رودخانه ها و دریاها که دارای توان تولید بیشتر آذوقه با اتکا بر زمین حاصلخیز و آب فراوان بودند،بنیان نهاده شدند .
در ایران باستان معماری کنار آب و در دامن طبیعت و در نهایتاحترام وتقدس محیط شکل گرفت. رودخانه ها، چشمه ها و دریاچه ها دارای جایگاه آیینی و اعتقادی بودند و این جایگاه به خودی خود شکل میگیرد و نیاز به ساخت بناهایی بود که باورها، افسانه ها و نه آداب و رسوم را متجلی می ساخت .ایران راخاستگاه تمدن آبی می شناسند.شاهکارهایی چون ابداع قنوات وساخت بندهای متعدد برمسیر رودها از زمان ایران باستان بویژه هخامنشیان وسلسله های بعدی دراین مرز وبوم متداول بوده است.ازدیگرسو معماری فراتر ازپاسخ به یک نیاز سرپناه وخانه سازی بار فرهنگی می گیرد.معماری سازگار بامولفه های محیطی مبتنی برکهن الگوهای خردمندانه سنتی از اصول توسعه پایدار است، گرایش به این مسئله در معماری معاصر ایران، که با تفکرات معماری سنتی فاصله زیادی گرفته است، امری ضروری بنظر می آید اگرمجموعه فشرده شده این نوشتار خواننده را به این استنتاج برساند که درخصوص ساختارمعماری سنتی همسان باطبیعت وبویژه اقلیم اعم از شهری وروستایی نباید ساده انگاری کرد غرض محقق حاصل شده است.
به استناد نمونه ها وشواهد و مصادیقی که اختصارا تبیین گردید درمی یابیم که معماری بومی ،سنتی وهمساز با اقلیم برخلاف آنکه ظاهرا ممکن است ساده به نظر برسد.پدیده های مفهومی ،چندبعدی،بسیارسنجیده ، پیچیده وسازگار با محیط زیست وبه عبارتی درراستای توسعه پایدارند. کالبدمجتمع های زیستی بومی وسنتی چیزی بیش تر از تعدادی سرپناه اند . معماری، بامفهوم ومعنا پدید میآید و آب در زندگی انسان جایگاه هنری قدسی پیدا میکند اگر به جغرافیای شهرهای ایران توجه کنیم به وابستگی میان زندگی شهری و دسترسی به منابع آب پی خواهیم برد گرچه که به این موضوع به تناسب اهمیت آن پرداخته شده است .
منبع : شیخ حسنی, حسین، ۱۳۹۳، نقش آب در معماری سنتی ایران ، توسعه پایدارولزوم اصلاح معماری مدرن، کنفرانس ملی الکترونیکی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی، معماری و شهرسازی، تهران، موسسه آموزش عالی مهر اروند، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار، https://www.civilica.com/Paper-GPACONF01-GPACONF01_556.html